ارزیابی عملکرد سرمایه‌گذاری معمولا بر اساس ارزیابی بازده و ریسک و برخی شاخص‌ها یا نسبت‌های شناخته شده جهانی صورت می‌گیرد.
ارزیابی عملکرد در دو سطح امکان‌پذیر هست. یکی در سطح یک سبد اختصاصی (پورتفوی سهام) و دیگری در سطح یک شرکت سبدگردان (Asset manager).
به عبارت دیگر، در یک زمان یک سرمایه‌گذار یا یک سبدگردان قصد دارد وضعیت یک سبد اختصاصی (پورتفوی سهام) را ارزیابی کند و گاهی نیز هدف ارزیابی عملکرد یک شرکت سبدگردان می‌باشد.
در سطح سرمایه‌گذار و برای یک سبد اختصاصی شناخته‌شده‌ترین فرمول جهانی برای محاسبه بازده، روش نرخ بازدهی پول وزنی (Money Weighted Rate of Return) می‌باشد که به اختصار MWRR نامیده می‌شود.
جهت ارزیابی عملکرد یک شرکت سبدگردان نیز از نرخ بازدهی زمان وزنی (Time Weighted Rate of Return) استفاده می‌شود که به اختصار (TWRR) نامیده می‌شود و نشان می‌دهد که سبدگردان به طور متوسط تا چه حد در مدیریت سبدهای اختصاصی تحت مدیریت خود، موفق به کسب بازدهی برای سرمایه‌گذاران شده است.
به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران با توجه به بازدهی سبدگردان، می‌توانند عملکرد سبدگردان را ارزیابی نموده و در مورد سپردن مدیریت دارایی خود به سبدگردان تصمیم‌گیری کنند.
سبدگردان، بازدهی سبد اختصاصی را به صاحب سبد (سرمایه‌گذار) مربوطه گزارش می‌کند، همچنین موظف است بازدهی شرکت سبدگردان را جهت اطلاع عموم در تارنمای خود منتشر کند.
در ادامه نحوه محاسبه بازده یک سبد اختصاصی و بازده یک شرکت سبدگردان ذکر شده است. در این مطلب، همه محاسبات با یک مثال به طور مفصل توضیح داده شده است.
برای محاسبه بازدهی هر سبد اختصاصی از رابطۀ زیر استفاده می‌شود:
ابتدا کل دوره‌ی مورد نظر براساس تاریخ وقوع جریان‌های نقدی (افزایش سرمایه یا برداشت سرمایه‌گذار) و تاریخ انعقاد قرارداد جدید سبدگردانی یا تاریخ خاتمه یک قرارداد سبدگردانی به زیر دوره‌های متعدد تقسیم می‌شود. بنابراین اگر جریان ورودی و خروجی در n تاریخ مختلف در طول دوره‌ی موردنظر، به وقوع بپیوندند، در نتیجه کل دوره به 1 + n زیر دوره تقسیم می‌شود که در آن زیر دوره‌ی اول از ابتدای دوره‌ی مورد نظر شروع شده و تا تاریخ وقوع اولین جریان نقدی ادامه می‌یابد و زیر دوره‌ی دوم از تاریخ وقوع جریان نقدی اول شروع شده و تا تاریخ جریان نقدی دوم ادامه می‌یابد و به همین ترتیب جریان نقدی دوره‌ی آخر از تاریخ وقوع آخرین جریان نقدی شروع شده و تا پایان دوره‌ی مورد نظر ادامه می‌یابد. برای مثال به نمودار زیر توجه شود:
پس از تقسیم کل دوره به زیر دوره‌های موردنظر، بازدهی هر زیر دورۀ nام به شرح زیر محاسبه می‌شود:
پس از محاسبۀ بازدهی هر زیر دوره، بازدهی سبدگردان برای کل دورۀ موردنظر از رابطۀ زیر محاسبه می‌شود:
برای سالانه کردن هریک از بازدهی‌های محاسبه‌شده از فرمول زیر استفاده می‌شود:
در محاسبۀ نرخ بازدهی سبد اختصاصی و نرخ بازدهی سبدگردان به شرح این پیوست، لازم است ارزش سبد یا سبدهای اختصاصی در ابتدا و انتهای هر دوره‌ی مورد نظر محاسبه گردد. ارزش سبد یا سبدهای اختصاصی باید مطابق دستورالعمل نحوۀ تعیین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار در صندوق‌های سرمایه‌گذاری محاسبه گردد و در اجرای این دستورالعمل نکات زیر در نظر گرفته شوند:
توجه به بازده یک سبد اختصاصی (پورتفوی سهام) بدون در نظر گرفتن ریسک آن اشتباه رایجی می‌باشد که اکثر سرمایه‌گذاران مرتکب می‌شوند. به عبارتی، ریسک و بازده در کنار هم باید مورد توجه قرار گیرند. بهترین معیار محاسبه ریسک یک سبد اختصاصی نیز محاسبه انحراف معیار بازده سبد (پورتفوی) می‌باشد.
روش محاسبه ریسک پورتفوی به شرح زیر می‌باشد:
با توجه به رابطه بالا ریسک پرتفوی به سه عامل بستگی دارد:
همچنین اهمیت کوواریانس می‌تواند با اهمیت مجموع ریسک هر یک از اوراق بهادار برابر باشد به طوری که وقتی اوراق بهاداری به پرتفوی اضافه می‌شود متوسط کوواریانس میان این اوراق بهادار و سایر اوراق بهادار موجود در پرتفوی خیلی مهم‌تر از ریسک خود اوراق بهادار است.
کل ریسک را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد:
ریسک‌هایی هستند که موجب تغییرپذیری و نوسانات کل بازار می‌گردند. بطور مثال، ریسک وقوع جنگ، ریسکی است که در صورت وقوع، بر همه اوراق بهادار تأثیرگذار خواهد بود و صرفاً مربوط به شرکت یا شرکت‌های خاصی نخواهد بود. مثال دیگر ریسک تغییرات نرخ بهره می‌باشد که بر روی بازده سهام همه شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار تأثیرگذار خواهد بود. این نوع ریسک‌ها با تنوع‌سازی قابل حذف نیستند.
ریسک‌هایی هستند که به شرکت یا صنایع خاصی مربوط می‌باشند و با متنوع‌سازی سبد اختصاصی قابل مدیریت و حذف می‌باشند. برای نمونه، احتمال اعتصاب کارکنان یک شرکت تنها بر روی عملکرد همان شرکت تأثیرگذار خواهد بود. یا بعنوان مثال دیگر، اعمال محدودیت در صادرات یا واردات یک محصول توسط دولت صرفاً بر روی شرکت‌های یک صنعت تأثیرگذار خواهد بود، نه بر همه شرکت‌ها. این نوع از ریسک‌ها قابل مدیریت بوده و چنانچه در تشکیل پورتفو (سبد اختصاصی) اصول علمی مدیریت پورتفو در نظر گرفته شود، تا حد زیادی قابل حذف می‌باشند.
هر چه تعداد اوراق بهادار موجود در پرتفوی بیشتر باشد، میزان ریسک غیر سیستماتیک کوچک‌تر شده و ریسک کل به ریسک سیستماتیک نزدیک‌تر می‌شود.
برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک اوراق بهادار و پرتفوی، که ریسک بازار نیز نامیده می‌شود، از ضریب بتا استفاده می‌کنند که به صورت زیر محاسبه می‌شود:
جهت ارزیابی عملکرد یک سبد اختصاصی با در نظر گرفتن ریسک و بازده در کنار هم از نسبت‌هایی شناخته‌شده جهانی استفاده می‌گردد که در ادامه روش محاسبه آنها ذکر شده است.
ویلیام شارپ معیاری ترکیبی برای ارزیابی عملکرد پرتفوی ارائه کرد که نسبت پاداش به تغییر پذیری نام دارد و بر مبنای تئوری بازار سرمایه است، این معیار به صورت زیر محاسبه می‌شود:
تقریبا همزمان با شارپ، ترینر نیز معیار مشابهی را با نام نسبت پاداش به نوسان پذیری بازده ارائه کرد. ترینر نیز درصدد ایجاد ارتباط میان ریسک پرتفوی با بازده آن برآمد. با این حال ترینر با این فرض که پرتفوها به اندازه کافی متنوع هستند میان بازده کل وریسک سیستماتیک تمایز قائل شد.
بتای پرتفوی (میانگین موزون بتای اوراق بهادار موجود در پرتفوی) = ریسک سیستماتیک پرتفوی
با توجه به تشابه معیارهای شارپ و ترینر، اگر پرتفوی‌ها به اندازه کافی متنوع‌سازی شده باشند، این دو روش رتبه‌بندی یکسانی ارائه خواهند کرد. ولی چنانچه پرتفوها به خوبی متنوع‌سازی نشده باشند، نتایج دو روش متفاوت خواهد بود و استفاده از نسبت شارپ معیار بهتری برای ارزیابی عملکرد پرتفوها می‌باشد.
تنوع پرتفو معمولاً از طریق همبستگی بازده پرتفو با بازده شاخص بازار اندازه‌گیری می‌شود. برای این منظور از ضریب تعیین یا R² برای نشان دادن تنوع پرتفو استفاده می‌شود. ضریب تعیین درصد تغییر در بازده پرتفو که توسط بازده بازار تبیین می‌شود را نشان می‌دهد. هر چه این ضریب به یک نزدیک‌تر باشد، پرتفو دارای تنوع بالاتری می‌باشد.
یکی از معیارهای مرتبط با ترینر، معیار تفاوت بازده جنسن یا آلفا است. در نتیجه این دو معیار می‌توانند رتبه‌بندی یکسانی از عملکرد پرتفوها ارائه کنند. معیار عملکرد جنسن بر اساس CAPM است.
آلفا تفاوت بین متوسط بازده پرتفو با بازده پرتفو مبنا می‌باشد.
بازده پرتفوی مبنا – میانگین بازده پرتفوی = آلفای پرتفوی
بتای پرتفوی × صرف ریسک بازار + بازده بدون ریسک = بازده پرتفوی مبنا
در این معیار، آلفای پرتفوی بر ریسک غیر سیستماتیک پرتفوی تقسیم می‌شود. این معیار بازده غیر معمول هر واحد ریسک غیر سیستماتیک را اندازه‌گیری می‌کند، که قاعدتاً می‌تواند با نگهداری یک پرتفوی از شاخص بازار متنوع شود.
این ضریب از تقسیم انحراف معیار بازدهی پرتفوی بر میانگین بازدهی پرتفوی محاسبه می‌شود که نشان دهنده میزان ریسک به ازای هر واحد بازدهی است.
| شرح | از تاریخ | تا تاریخ | بازدهی شرکت سبدگردان (TWRR) | بازده بازار |
|---|---|---|---|---|
| ۷ روز گذشته | 1403/07/18 | 1403/07/24 | (1.125) | (1.34 ) |
| ۳۰ روز گذشته | 1403/06/25 | 1403/07/24 | 1.682 | 0.18 |
| ۹۰ روز گذشته | 1403/04/25 | 1403/07/24 | 0.829 | (6.06) |
| ۱۸۰ روز گذشته | 1403/01/25 | 1403/07/24 | (4.043) | (6.26) |
| ۳۶۵ روز گذشته | 1402/07/25 | 1403/07/24 | 0.081 | 2.53 |
| از تاریخ تاسیس تاکنون | 1400/03/11 | 1403/07/24 | 174.003 | 80.57 |